Našem seljaku nikada nije bilo teško sjediniti korisno sa lepim. Njegov praktičan smisao oduvek je naporedo delao s težnjom da što ukusnije reši pitanje svoga stana.
Ovakvi su rezultati postizavani u ranijem narodnom građevinarstvu na vrlo iskren i logičan način. Međutim, iskrenost i logičnost u seoskoj, narodnoj arhitekturi, odavno su počele da se menjaju usled promene shvatanja života, prirodnim razvojem događaja, usavršavanjem tehnike, saobraćajnim vezama, tako da danas imamo potpuno novu sliku sela.
Od starog narodnog neimarstva na prvom mestu padaju nam u oči kuće i crkve brvnare, koje su se delimično i do danas zadržale, pretežno u zapadnim predelima Srbije. Osnovni oblik jednodelne kuće poznat je bio Slovenima još u najstarija vremena. Drveta je bilo u izobilju, te je ono, sasvim prirodno, i upotrebljavano kao najpogodniji građevinski materijal. Docnije, čuvene drvodelje iz Osata u Istočnoj Bosni gradili su po Šumadiji svoje poznate "osaćnke". Postavljena na kamenim temeljima, hrastova brvna su se na uglovima sučeljavala i gradila "kuću". U njoj je nasred odeljenja gorela vatra čiji je dim nekada izlazio neposredno kroz krov, pa je zatim došao dimnjak sa drvenim "kapićem". Krov je bio strm. Njegov pokrivač je najpre bila slama a zatim šindra i još sitnije hrastove daščice zvane "klis". Mali proseci na brvnima služili su kao prozori. Ovakva jednodelna brvnara povećavala se dodavanjem novih odeljenja i tremom koji drže drveni stupci često umetnički obrađeni. Pored kuća za stanovanje, ponekad su ukrašeni rezbarijama i stari ambari, koševi, vodenice i druge pomoćne zgrade.
S druge strane, Piroćanci su u istočnim krajevima gradili "pletaru", "čatmaru" ili "bondručaru". Ovde je drvena konstrukcija oblepljena blatom a nizak krov pokriven ćeramidom. Na jugu, slična joj je "kosovska prizemljuša" koja može biti građena i od kamena. Kod nje se trem proteže celom dužinom zgrade.
U drugoj polovini XIX veka Osaćani, Piroćanci i majstori sa Kosova susreću se na gradilištima. Kao posledica ovoga mešanja stvaraju se kombinovane zgrade — polubrvnare, polučatmare — uslovljene i samim zemljištem.
Mnoge od ovih kuća propale su usled slabe postojanosti građe. Nove se nisu podizale usled sve većeg krčenja šuma, uticaja grada i izmenjenog načina života.
Među našim starim brvnarama naročito se ističu seoske crkve, koje svojom arhitektonskom koncepcijom i obradom pretstavljaju dragocene spomenike narodnog neimarstva.
Crkva brvnara građena je slično kući brvnari. Poslednjih sto godina robovanja pod Turcima, crkva brvnara je zbog svoje verske uloge morala u XVIII i početkom XIX stoleća ostati skrivena u šumi. Njena razmera je razmera jedne obične kuće koja ima izduženu pravougaonu osnovu. Visoki i strmi krov prekriva celu zgradu, nad čijim se slemenom jedva nazire krst. Spolja, crkva brvnara razlikuje se od kuće svojim višeugaonim ili potpuno zaobljenim završetkom oltarskog prostora. Iznutra, zgrada je podeljena na tri dela (priprata — "ženska crkva", glavni prostor, oltar), a tavanica zasvedena profilisanim užljebljenim daskama. Posle Drugog ustanka, postojeći hramovi dobijaju trem sa zapadne strane, sa harmonično raspoređenim stubovima. Nove su crkve većih dimenzija, jer nema više nužde da se grade po skrivenim mestima.
Arhitektura crkve brvnare i njena umetnost ponikle su u narodu. Po svome položaju, obliku, građi i veličini, ova crkva jasno ukazuje na vreme u kome je podignuta. Po rezbariji i drugim ornamentima na ulaznim vratima, unutrašnjim pregradama, po naivnim slikama svetaca i šarama na ikonostasu, po prisnoj tamnoj unutrašnjosti koju jedva osvetljava rešetkasta svetlost prozorčića, crkva brvnara ispoljava originalnu umetničku finoću urođenu i najširim slojevima.
Pred kraj prve polovine prošlog veka,
skromna crkva brvnara završava svoju ulogu. Nju u potpunosti zamenjuju bogatiji, zidani hramovi. Za poslednjih sto godina istrulelo je i nestalo mnogo ovakvih spomenika. Danas ih je ostalo jedva preko tridesetak koji životare obično pored novosazidanih. U XVIII i početkom XIX veka razni putopisci nabrojali su u Srbiji preko sto pedeset ovakvih građevina.
