Gajde, stari, tradicionalni instrument su napravljene od ovčije mešine i drveta. Mešina je presvučena šarenim platnom — "cicom". Imaju i mali meh za naduvavanje mešine. Karabe su dvocevne. Na desnoj cevi je pet rupa sa prednje strane i jedna pri kraju s boka. Treća i četvrta rupica su veće od ostalih. Na levoj cevi je samo jedna rupica pri kraju cevi. Muzički instrument uz koji se igralo i pevalo.
U našoj zemlji razlikuju se gajde s jednocevnom prebiraljkom u upotrebi u Makedoniji (a i u Bugarskoj) i gajde s dvocevnom prebiraljkom, raširene po Vojvodini, Sremu, Srbiji i Slavoniji. (O dudama, koje su gajdama sa svim srodne.
U srpskim krajevima gajde se prvi put pominju u 16. veku, zabeležio je jedan francuski putopisac.
Početkom druge polovine 19. veka dolazi do promena društveno-ekonomskih prilika i do obnavljanja muzičkog života u ondašnjoj Srbiji. U to vreme, beleže hroničari, "muzika u Srbiji, u početku vladavine Kneza Miloša, bila je vokalna, koji su izvodili mladji ljudi, žene i deca, ili instrumentalna, koju su izvodili, obično mladji ljudi, na gajdama, duducima i dvojnicama".
Prema navodima stručnjaka, u Srbiji postoji nekoliko tipova gajdi. U istočnoj Srbiji u upotrebi su svrljiške gajde, koje su u nekim zapisima nazvane i erske gajde kako bi se dobilo šire regionalno označavanje ovog instrumenta. (U Etnografskom muzeju u Beogradu pod inv. Brojem 8608. nalaze se erske gajde Dušana Stojanovića iz Kamenice, kod Niša, a jedan primerak njegovih gajdi je u Muzeju u Nišu).
Kao stari srpski naziv za ovaj instrument koristila se i reč — gadlje.
Svrljiške (erske) gajde su troglasni narodni muzički instrument. Dvocevna gajdenica ovih gajdi sastavljena je od melodijske i ostinantne svirale, koje u sazvučju sa velikom bordunskom sviralom ostvaruju troglasje. Sve tri svirale su "sviraljke klarinetskog tipa", odnosno "sviraljke s jednostrukim udarnim jezičkom", beleži Petar D. Vukosavljević, 1981. godine u brošuri Erske (svrljiške) gajde.
Gajde čine četiri osnovna dela: gajdenica, velike bordunska svirala (prdak), mešina i duvaljka.
Dr Dragoslav Dević, naš poznati etnomuzikolog za svrljiške gajde kaže da su u upotre bi bile već u devetnaestom veku. Početkom sedamdesetih godina dvadesetog veka u svrljiškom kraju su živeli mnogi aktivni svirači i najčešće posedovali gajde naslednjene od očeva, stričeva, rodjaka.
U svrljiškom kraju na gajdama su se najviše svirala narodna kola poznata pod imenom — devla, osmoputka, sitan i krupan čačak, dunda, sitnica, jednostranka, poprikaš, rumenka, polomka, katanka, kukunješ, dunjeranka, trojanac, itd.NAŠI GAJDAŠI... Polovinom šezdesetih godine prošloga veka (1963—64) u svrljiškom kraju su bili aktivni sledeći gajdari: Vidoje Ilić i Rade Djordjević iz Beloinja, Vukoslav Todorović, Radosav Stevanović i Mihajlo Spasić iz Drajinca, Radisav Živković iz Kopajkošare, Vukašin Veličković iz Galibabinca, Cvetko Radovanović iz Lalinca, Đorđe Gojković iz Periša, Ranko Dimitrijević iz Burdima, Dušan Dinić iz Grbavča, Vuča Nikolić iz Niševca, Ljubomir Stanković iz Plužine, Borivoje Kostadinović iz Radmirovca, Milisav Mitić iz Davidovca, Radisav Milijić iz Niševca, Svetislav Živković iz Šljivovika, Jelenko Lazarević iz Izvora, izvesni gajdaš Miroslav — Čumburleja iz Pirkovca, koji je najčešće svirao na saborima u obližnjem manastir Sv. arhangelu Gavrilu, ali i na novosadskoj "najlon pijaci".
Na početku 21. veka aktivni, i jedini gajdaši u Svrljiškom kraju su Miodrag Mija Simić iz Lozana i Nenad Jovanović iz Prekonoge.
Jovanović često nastupa na takmičenjima i saborima, dok Simić svirkom na gajdama uglavnom uveseljava svatove na svadbama u Timočkoj krajini.
