Prema istorijskim i arheološkim izvorima u Župi se na tragu vina živi već više od 3000 godina. Župa zauzima značajno mesto u vekovnoj tradiciji srpskog vinogradarstva i vinarstva. U pisanim dokumentima prvi put se pominje još 1196. u Studeničkoj povelji, gde stoji zapisano da je župan Stefan Nemanja manastiru Studenici darovao vinogradarska sela u Župi.
Nekada su i tri najveća srpska manastira Hilandar, Studenica i Žiča, kroz čitav srednji vek imali svoje vinograde i podrume vina u Župi. Slavni srpski knez Lazar imao je u Župi svoje podrume u poljani Kruševica. Župa – srpska Šampanja, kako ju je 1904. nazvao francuski konzul Deko, nalazi se u kotlini između Kopaonika, Željina, Goča i Jastrepca. Kažu da je klima u Župi ista kao klima u francuskoj oblasti Bordo.
Okosnicu razvoja vinogradarstva i vinarstva od šezdesetih godina 20. veka činili su "Vino Župa" iz Aleksandrovca, osnovana 1956. ujedinjenjem 9 zemljoradničkih zadruga i "Rubin" iz Kruševca, osnovan 1955.
Vino je u Župi vekovima bilo znak moći, bogatstva, vlasti, ali i izvor opstanka. Pili su ga keltski ratnici, rimski legionari, vizantijski stratezi, srpski župani i carevi, episkopi i arhiepiskopi, turski begovi.
VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DANAS
Župa je danas poznata po vinogradima i vrednim vinogradarima koji pronose slavu ovog kraja jer su geografski, klimatski i pedološki uslovi sigurno među najboljima u Srbiji za gajenje vinove loze.
Aleksandrovac svojim geografskim položajem gospodari brežuljcima i otvara pogled na vinograde Župe i proplanke Kopaonika. Župsko vinogorje se nalazi u zapadnom delu Srbije, u slivu Zapadne Morave i njenih pritoka.
Vinogradi u Župi su rasprostranjeni na oko 2.500 ha, od čega je 50 ha podignuto u zadnje dve godine.
Aleksandrovac i okolina gaje tamjaniku i prokupac, najstarije autentične sorte grožđa u Srbiji. Prokupac, zvani i rskavac je sorta stara oko 1000 godina, a tamjanika, muskatna sorta poreklom iz Francuske, koja se u Srbiji gaji preko 500 godina Još se gaje i župski bojadiser, pa smederevka,sovinjon, semijon,župljanka, neoplanta, šardone, italijanski rizling.
Župa je poznata kao vinogradarski kraj u Srbiji, sa blago talasastim brežuljcima čije su južne i jugoistočne ekspozicije veoma pogodne za lozu. Tipovi zemljišta koji ovde preovladavaju izuzetno su pogodni za gajenje vinove loze. Obično su to karbonati, černozem, smonica i ogajnjača.
PUT VINA
Župa, prestonica loze i vina, tradicionalni predeo srpskog vinogradarstva i vinarstva. čitava Župa je prava domaćinska kuća. Danas tu tradiciju obnavlja pedesetak proizvođača vina, koji svoja vina iznose na festival koji se odvija tokom berbe.
Tokom tri dana festivala iz fontane na gradskom trgu, neprestano teče mlado vino iz župskih podruma. Manastirska vina možete degustirati i u obližnjem manastiru Ljubostinja, što je poseban doživljaj.
ŠTA JESTI
U svim restoranima se služe specijaliteti nacionalne kuhinje i čuvena župska vina. Uz kajmak i beli sir sa ovog područja treba piti lokalna vina župljanku, uz koje dobro ide i gibanica. Uz neizbežnu jagnjetinu sa ovog područja, možete probati punija bela vina, ali i snažna crvena vina tipa prokupac ili vranac. Ova vina dobro idu i uz sarmu od kiselog kupusa, uz koju se može piti i italijanski rizling. Sa musakom od krompira se dobro slaže tradicionalno vino iz ovog kraja tamnjanika.
ŠTA VIDETI
Na čuvenoj Župskoj berbi, najvinskijoj i najstarijoj vinskoj manifestaciji u Srbiji, izlažu se najbolja župska vina a župski vinogradari se kite novim odličjima. Za ovu manifestaciju se pravi vinska ulica i jedinstvena fontana vina iz koje se tokom tri dana besplatno služi vino. Župljani u šali znaju da kažu da vinsku ulicu imaju jednom godišnje, a vinske uličare stalno.
Obilazak poljana, što je naziv za sezonska vinogradarska naselja u Župi koja su u prošlosti bila privremena staništa vinogradara iz udaljenih planinskih sela koji su u Župi imali svoje vinograde, može biti veoma interesantan.
TOS
