Nižnji Novgorod, središte istoimene provincije i jedan od najstarijih ruskih gradova, koga je osnovao princ Jurije Vsevolodovič, 1221. godine. Ovaj milionski grad, čiju tvrđavu upravo posmatramo, na ušću reka Oke i Volge, četvrti je po veličini posle Moskve, Sankt Peterburga i Novosibirska.

Naročitu pažnju turisti posvećuju prepoznatljivim stepenicama izgrađenim vijugavo u vidu osmice 1943. godine u čast pobede Sovjetske vojske kod Staljingrada. Sa 560. stepenika, one su najveće stepenice u Rusiji. Ime su dobile po čuvenom probnom pilotu Valeriju Čkalovu. Ovdašnja tvrđava (Kremlj), sa visokim kulama, građena je od 13. do 15. veka. Visoki zidovi sa puščanim otvorima po obodu, opasuju tvrđavu u kojoj se nalaze zgrade Gradske Dume (skupštine), suda i druge. Svojom lepotom ističu se i pešačke staze koje, kroz zelenilo drvoreda i cvetne aleje, vode na obalu reke. Pogled sa ušća dvaju reka na tvrđavu i grad, neodoljivo nas podseća na naš Kalemegdan i prekrasni položaj Beograda.

Grad privlači pažnju brojnih turista što svedoče i prispeli brodovi u ovo pristanište. Zanimljivo je napomenuti da brod kao plovilo potiče iz preistorijskog vremena, kada je čovek uzjahao deblo drveta na vodi i zaplovio veslajući rukama. Prvi brodovi plovili su uglavnom niz tok reke. Docnije upotrebom većeg broja vesala bila je moguća i uzvodna plovidba. U Sovjetskom Savezu je 1959.godine sagrađen prvi mirnodopski brod na nuklearni pogon, poznatiji kao ledolomac «Lenjin», koji je sa jednim punjenjem atomskog reaktora mogao da plovi dve godine.

Okolina bogata šumom, duboki jarak s jedne, i porozne, trošne stene nadomak reke, s druge strane, učinile su ovaj tipično ruski grad važnim utvrđenjem za odbranu granice od Tatara i Mongola. Uprkos svemu, grad je 17 puta bio sravnjen sa zemljom, pa je pravo čudo da on još uvek postoji na geografskoj karti.

Tu na obali, je crkva u kojoj se nalazi Sabor Aleksandra Nevskog. Kažimo i to da u ruskom pravoslavlju Sabor označava mesto u kome stoluje episkop.

Tu pokraj samog pristaništa prolazi široka ulica, bogata zgradama građenim u stilu romantizma, klasicizma pa i baroka, i veoma je prometna.

Nižnji novgorodski region je kolevka značajnog dela tradicije ruskog naroda. Nažalost, za vreme vladavine Sovjeta, crkva je bila u teškom položaju. Mnoge od njih su bile do temelja uništene, pa se poslednjih 15-ak godina ulažu svekoliki napori u cilju njihove obnove.

Crkva је posvećena je Rođenju Presvete Bogorodice, koje se kalendarski slavi 21.septembra kao Mala Gospojina. Zaista dosta hramova diljem Rusije, podignuto je u slavu Blažene Deve Marije, jer se njen kult izuzetno poštuje. Crkva je građena u obliku upisanog krsta u osnovi, sa oltarom, apsidama, pripratama, pevnicama i stubovima. Spoljna fasada hrama, a naročito oko ulaznih vrata i prozora, građenih u obliku bifore, ukrašena je veoma uspelom dekorativnom obradom materijala, karakterističnom samo za ruska sakralna arhitektonska ostvarenja. Ovim, duhovno zasićenim centrom, dominira visoki stilizovani toranj, čija se zvona oglašavaju pred praznične, nedeljne, kao i svakodnevne jutarnje i večernje molitvene svete službe. Iznutra je karakterišu lepe freske i umetnički veoma vredne ikone, ne samo Bogorodice nego i Isusa Hrista, Arhangela Gavrila na carskim dverima, Svetog Nikole i druge. Sa strane oltara nalazi se časni krst, donet iz Svete zemlje u Jerusalimu, koji simbolizuje raspeće Isusa Hrista. Velika je šteta što nismo bili u mogućnosti da to detaljnije snimimo, jer je crkva bila zatvorena zbog činodejstvujućeg obreda krštenja.

Hram je sagrađen 1715. godine sredstvima najbogatijeg trgovca Rusije, Georgija Stroganova. Kažimo i to da je za osvećenje crkve došao i Petar I, koji se uvredio kada je video na jednoj ikoni Hrista, nagoveštaj lika ktitora Stroganova i nakon toga car više nikad nije došao u Novgorod.

Crkva je zbog svoje neponovljive lepote uvrštena u UNESCO-vu svetsku kulturnu baštinu.

Od hrama pruža se ulica Rođenja Bogomajke, i označava početak poslovnog dela grada, u kome su sedišta mnogih banaka, brodskih kompanija, a tu su i renomirani restorani, taverne i prodavnice. Ovom ulicom prolaze tramvaji puni putnika naročito pri njihovom odlasku i povratku s posla. Njima su još na raspolaganju trolejbusi, autobusi i podzemna železnica. Većina građana poseduje automobil, ali ga je ovde teško voziti usled velike saobraćajne gužve.

Nižnji Novgorod je jedan od vodećih industrijskih gradova u kojem je zastupljena proizvodnja mašina, automobila, lokomotiva, rečnih brodova, aviona, dizel motora i radio i tv aparata. Istovremeno, na zavidnom razvojnom nivou, nalazi se i hemijska industrija sa svojom širokom lepezom proizvoda. U ovom kraju nalazi se velika rafinerija za preradu nafte. Poznati borbeni avion MIG ovde je napravljen, kao i ratne podmornice. Nedaleko od Nižnjeg je omanji grad Arzamas sa veoma razvijenim nuklearno-istraživačkim centrom u kome je idejno osmišljena a potom i napravljena prva atomska bomba u Rusiji. Tu su još i čuveni ruski GAZ, druga po veličini fabrika automobila, zatim fabrika automobila Gorky, preduzeće GAS, brodogradilište Krasnojo Sormovo i fabrika aviona SOKOL. Od posebnog značaja su sledeći objekti: železnički čvor, pristanište i podzemna železnica.
Nedaleko od grada nalazi se i istoimeno veštačko jezero površine 590 km2, u čijim vodama je 1955.godine sagrađena hidroelektrana na Volgi snage 520 MW. Grad predstavlja kulturno središte u kome centralno mesto zauzima univerzitet iz 1918.godine kao i brojni spomenici jedinstvene ruske arhitekture iz srednjeg veka. Stoga se velika pažnja poklanja svestranom razvoju nauke kroz naučno-istraživačke i eksperimentalne projekte, koji se ostvaruju u više od 100 naučnih instituta, objedinjenih u okviru ključnog naučnog centra Evropa.

U ovom delu grada nalazi se crkva posvećena Uspenju Majke Božije, koje se, kao što je poznato, praznuje 28.avgusta. Hram je prvobitno obnovljen sredstvima bogatog trgovca Olisova. Radove na daljoj obnovi crkve finansirao je bogati trgovac Baraškov, dok je visoka zvonara izgrađena sredstvima trgovačke udovice Redozuvove. Ovaj hram je na dan Prepodobnog Serafima Sarovskog, 2004.godine,osveštao ruski Patrijarh Aleksije II. U daljini, preko vode, nalazi se žuti katedralni hram Sabora Aleksandra Nevskog, koji su izgradili lokalni trgovci 1881. po projektu arhitekte Lava Dala, sina Vladimira Ivanoviča Dala, sastavljača znamenitog rečnika ruskog jezika. Aleksandar Nevski, sin kneza Jaroslava Vsevolodoviča, sa svojom vojskom izvojevao je slavnu pobedu 1242.godine, na Čudskom jezeru, protiv Nemaca. Nadimak «Nevski» dobio je zbog pobede u borbi za zaštitu pravoslavne vere, protiv Pape Grgura IX, 1240. godine na obali reke Neve. Nedaleko odavde je i Blagoveštenski manastir osnovan osam vekova pre nastanka samog grada. U širem delu grada nalazi se još jedan, Pečerski manastir.

Pošto je trgovinski sajam upriličen s početka 19.veka u obližnjem Makarijevu, ispred istoimenog manastira, izgoreo, preseljen je u Nižnji Novgorod gde je značajno doprineo daljem privrednom razvoju grada. U to vreme svakako je bio najveći sajam u Evropi jer je zauzimao neverovatan prostor od osam skverova, 30 ulica, 60 dvospratnih paviljona, a u isto vreme u grad je pristizalo gotovo 3000 trgovačkih brodova. Tom prilikom, na sajmu je bila formirana cena za žito, so, krzno i razne metale koja je bila važeća za ceo trgovački svet. Ova privredno-trgovačka manifestacija vidno je uticala na formiranje kulturnih navika i znatno je unapredila životne potrebe građana i stil grada u skladu sa vladajućim kulturološkim i civilizacijskim standardima prosvećene Evrope.

Na platou iznad pomenutih stepenica Čkalova, nalazi se i njegov spomenik, koji mu je u bronzi izvajao prijatelj Isak Mendeljijevič. Čkalov je u istoriji svoga naroda ostao upamćen po tome što je prvi u svetu, bez prekida, preko Severnog pola, leteo do Američkog kontinenta. Tom prilikom u čast ovog pilota, američki predsednik Franklin Ruzvelt, organizovao je prijem i lično, salutirajući odao mu priznanje za hrabrost i veštinu.
Tu u blizini Ivanovske kule podignut je i spomenik ruskim herojima Kozmi Mininu i Dimitriju Požarskom, koji su pre 400.godina sa svojim dobrovoljačkim jedinicama odbranili Moskvu od stranih napadača. Valja reći da ovaj spomenik predstavlja kopiju originala koji je pre dva veka postavljen ispred crkve Vasilija Blaženog na Crvenom trgu u Moskvi. Ova, u istorijskom pogledu veoma značajna pobeda, izvojevana je zahvaljujući nadahnutom patriotskom apelu Kozme Minina, upućenog svojim hrabrim saborcima: «O braćo i prijatelji, svi stanovnici Nižnjeg! Šta nam je činiti kad Moskvi preti pustošenje? Pozovimo sve hrabre muškarce Nižnjega i sve pouzdane plemiće Smolenska, koji su sada nedaleko od našeg grada, u Arzamaskom regionu.». Građani su uslišili njegov apel i nepokolebljivo uspeli da oslobode Rusiju od agresora. Padom Kazanja i Astrahana, koji je usledio nakon pobedonsog pohoda ruske vojske pod vođstvom Ivana Groznog, Nižnji Novgorod je postao značajan trgovački centar između Rusije i zemalja sa evropskog zapada.

Primera radi, tokom 17.veka, ovde su stizali brodovi iz Astrahana, grada sa ušća Volge u Kaspijsko more, koji su dovozili so, ribu i drugu orijentalnu robu sa azijskog kontinenta, koja je ovde kupce nalazila, kako na domaćem tako i na inostranom tržištu. U vremenu o kome je reč, procvetala je zanatska delatnost, pa je tako ovo mesto postalo važan privredni centar za gradnju brodova. Od 1714.godine grad postaje administrativni centar, što je u mnogome doprinelo razvoju industrije i trgovine, nauke, kulture i obrazovanja.

U prošlosti tu je bio i Spaso-preobraženjski sabor, pa se danas na njegovom mestu nalazi krst koji obavezuje na nužnu ponovnu izgradnju.

Prvobitna tvrđava iz 1221.godine bila je izgrađena od drveta. Današnji izgled zidova na strmim padinama datira iz 1500.godine a sagrađen je po zamisli italijanskog arhitekte Petera Fariazina. Zid ovdašnjeg Kremlja, sa 2414 metara dužine, dolazi odmah iza onog čuvenog koji je sazidan u ruskoj prestonici Moskvi. U prošlosti od 13, čak je 11 kula braniča odolelo rušilačkim napadima neprijatelja ruskog naroda. Po jednoj od nekoliko legendi Koromislova ili Jaram kula, nazvana je po jarmu koji je jedna neustrašiva devojka koristila u borbi protiv Tatara. Njen otpor neprijatelju, bio je tako snažan pa je on, bez napada na tvrđavu koju su branili borci, bio prisiljen da odstupi.

Možda se među ovdašnjim oruđima nalazi i neki tenk iz čuvene Kurske bitke protiv nemaca, iz jula i avgusta 1943.godine, inače najveće bitke oklopnih snaga u potonjem svetskom ratu. Tvrđava je uvrštena među sedam čuda Rusije. Tu na centralnom platou tvrđave, nalazi se obelisk sa likovima pomenutih heroja Kozme i Minina. Tokom svog dugog istorijskog pamćenja, ruski narod je bio prinuđen da vodi brojne ratove za odbranu slobode i nezavisnosti. Samo u drugom svetskom ratu crvena armija izgubila je gotovo 20 miliona vojnika. Materjalna šteta bila je takođe velika: mnogi gradovi, industrijska preduzeća i sela bili su drastično razoreni, a još gora sudbina je snašla kolhoze i sofhoze. Mlada pokoljenja, sa zahvalnošću i poštovanjem, neguju uspomene na hrabre borce koji su izginuli u odbrani «matuške Rusije». Običaj je da se ovim alejama, neposredno nakon venčanja, prošetaju mladenci i da se kraj večnog plamena zavetuju na vernost i odanost u ljubavi koja život znači.

Ovaj svojevrsni istorijski muzej na otvorenom, se održava, što znači da se naročita pažnja poklanja istorijskoj prošlosti. Ovde podkulturu mladih, kao što se može videti, ne karakteriše ispisivanje grafita sa smislenim i znatno češće besmislenim porukama po zidovima i kulama Kremlja, tim vrednim kulturnim i civilizacijskim znamenjima bogate tradicije ovog kraja.

Jedna od najmonumentalnijih građevina koje opasuju zidine gradnioznog utvrđenja, svakako je i ova zgrada Dume, sa kolonadom stubova, zastupljenih u klimatskim predelima bogatim snegom, kao što je ovde slučaj, ili kišama u Indiji, Africi, Južnoj Americi i drugde. Duma, kao što je poznato, označava skupštinu, oblik predstavničkog tela parlamenta, koji je uveo Car Nikola II, pod pritiskom predoktobarskih revolucionarnih zbivanja. Ova gradska duma i njen sovjet tj. vlada staraju se o valjanom razvoju grada, komunalnim, saobraćajnim, stambenim, vaspitno-obrazovnim, zdravstvenim i kulturnim potrebama građana na lokalnom nivou. Naravno, postoji i federalna duma na nivou Ruske Federacije, čije su odluke obavezujuće za sve Gradske Dume u unutrašnjosti zemlje.

Jedna od osnovnih karakteristika svih gradova ovoga sveta jesu i njihove glavne ulice. Tako recimo, Pariz ima Jelisejska Polja, Sankt Petersburg Nevski Prospekt a Nižnji Novgorod Veliku ulicu posvećenu Pokrovu Presvete Bogorodice, koja podseća na našu Knez Mihajlovu. Ona je već 200 godina glavna ulica i u njoj se nalaze luksuzne prodavnice, banke, pozorišta, zgrade fakulteta.

Nižnji Novgorod je rodno mesto mnogih znamenitih ličnosti kao što su fizičar Andrej Saharov, izumitelj hidrogenske bombe, Rostislav Aleksejev takođe fizičar i konstruktor hidrobrodova na pogon na vodena krila, Nikolaj Lobačevski – matematičar, tvorac neeuklidove geometrije, Nikolaj Dobroljubov – literarni kritičar i publicista i mnogi drugi.

Upravo u Nižnjem Novgorodu, po prvi put u Rusiji, mnoga civilizacijski važna dostignuća bila su ostvarena. Tako recimo: proradio je prvi tramvaj, napravljen je prvi dvospratni putnički parobrod i prvi radio aparat. Inženjer Janson izumeo je prvi električni čajnik na svetu a napravljen je i prvi automobil više klase u Rusiji – Čajka(Galeb).

Ovaj grad dugi niz godina bio je zatvoren grad za strance zbog značaja vojne industrije. Danas je to lep, moderan grad otvoren za turiste iz svih krajeva sveta, koji u njega rado svraćaju da ga razgledaju i uživaju.
Nižnji Novgorod sa južnih obala Volge, od 1930. do raspada Sovjetskog Saveza 1991.godine zvao se Gorki, po istoimenom prozaisti i dramskom piscu koji je upravo u ovom gradu ugledao svetlost dana 1868.godine. Pravo ime procenjivača idejnog razvoja posle oktobarske epohe, pobornika realističkog pristupa umetnosti uz slavljenje čoveka stvaralačkih načela, bilo je Aleksej Maksimovič Peškov. Maksim Gorki je najverovatnije jedini pisac koji je doživeo da poslednjih šest godina svog života, grad u kojem je rođen nosi njegovo ime. Na referendumu 1991.građani su vratili gradu prvobitni naziv.

Posetili smo i ovdašnju pijacu na čijim tezgama ima svega u izobilju: voća, povrća, suvomestnatih proizvoda, raznih mlečnih proizvoda, odevnih, obuvnih i mnogih drugih predmeta. Šarenilo boja izložene robe, svedoči o plodnom i berićetnom ruskom proleću. Putnici sa turističkog broda Kronštad, najviše su kupovali čuvenu sušenu ribu u kojoj ovde ne oskudevaju, voće i druge potrebštine po želji i ukusu. Zahvaljujući materjalnom ulaganju Sovjeta u razvoj kulture, na ovoj pijaci nema ni traga od prostaštva i primitivizma, svojstvenog nekim drugim pijacama u svetu. Sve je čisto, klasirano i veoma lepo prezentirano. U jednu reč, svega ima i za svačiji džep.
Skulptura, kao važna grana likovnih umetnosti, veoma je prisutna, slobodno u prostoru ovog omiljenog šetališta meštana. Duž cele glavne ulice postavljene su statue, ženskih i muških likova koji u relaističnom maniru izražavaju vedra pa i tužna, individualna psihološka stanja i raspoloženja. Ruska skulptura, takođe je nastala iz antičke Grčke, i insistira na razvoju realističnog portreta, težeći ka naturalizmu. Ovdašnju gradsku skulpturu obeležavaju očigledne konsturkcije u naglašenoj realističnoj formi.

 Pokraj gradske biblioteke sa bistama velikana ruske književnosti Puškina, Tolstoja i Dostojevskog.

U ovom elegantnom delu grada ističu se u arhitektonskom pogledu lepe zgrade, koje objedinjavaju funkcionalnu, konstrukcijsku i umetničku dimenziju. Zaista prelepo izgleda zamak državne banke u kojoj je ugrađeno pomalo romantičnih, klasicističkih, pa i elemenata koji su karakterisali evropske graditeljske stilove minulog veka. Unutrašnje zidove zdanja ulepšavaju umetnički vredne slike Pahkova, Paškova i drugih umetnika. Uživajući u monumentalnosti ovih zdanja ne možemo da se ne setimo one čuvene Platonove da je: «arhitektura težnja za apsolutno lepim» pomoću proporcija u oblikovanju prostora i dekorativnom obradom materijala.