Na šumovitim obroncima planine Kozjak, na levoj obali reke Pčinje 30 km južno od Vranja, prema predanju, podigao je u 11. veku vizantijski car Roman Diogen (1067-1071), manastir u znak zahvalnosti Svetom Prohoru Pčinjskom, koji mu je prorekao da će postati car.

Veliki župan Stefan Nemanja je u ratovima sa Vizantijom između 1180-1190. godine osvojio oblast Vranja. Pripajanjem novoosvojenih teritorija Srbiji otvorila se potreba za organizacijom crkve koju je sproveo Sv. Sava 1220. godine. Manastir je ostao u sastavu srpske države sve do njenog definitivnog pada, ali je i tada neko mislio o njemu. Jedna od najopsežnijih obnova zasluga je kralja Milutina, koji je angažovao 1316. ili 1317. godine solunske slikare Mihaila i Evtihija da oslikaju novi hram. Posle kosovske bitke manastir su razorili Osmanlije, a 1489. godine obnovio ga je Marin iz Kratova. Tada je oslikan freskama koje se ubrajaju u najznačajnije umetničke tvorevine svog vremena. Kralj Milutin je, uz svoje 40 manastir-zadužbine, obnovio i ovu, Drevno svetilište sagrađeno je na starom kultnom mestu, gde je živeo prepodobni Prohor Pčinjski. I pored nedostataka pouzdanih materijalnih dokaza ima razloga za tvrdnju da je sadašnji grob Sv. Prohora deo prvobitnog hrama. Od najstarije svetinje do danas je očuvana kapela gde počivaju mošti Sv. Prohora. U pitanju je mala, poklonička niska pravougaona prostorija. U sferno oblikovanoj istočnoj strani smeštene su mošti svetitelja, gde je, u desnom gornjem uglu mali otvor iz koga već ceo milenijum izvire čudotvorno miro. Sv. Prohor je trenutno jedini srpski svetitelj-mirotočac u Srbiji.

Manastirska ograda od tesanog kamena pokrivena je kamenim pločama i ćeramidom. Sa severne, zapadne i južne strane su impozantne zgrade konaka. Glavna, Vranjska, kapija sa zapada vodi pravo ka ulazu u crkvu, dok je ona na jugu ispod konaka okrenuta Kumanovu, po čemu je dobila ime. Istočno, crkvu od zgrade Mitropolije odvajaju delimično otkriveni temelji, po svojoj prilice crkve sv. Jovana, dela srednjevekovne manastirske celine, kojoj pripada središnji deo porte oko groba Sv. Prohora Pčinjskog.

Skladno složene opeke, kamenje i malterne fuge iz vremena kralja Milutina, čine iznenađujuće kolorističke efekte koji se menjaju u zavisnosti od ugla pod kojim sunce osvetljava fasadne površine. Sudeći po sačuvanoj borduri na severnom zidu, crkva je nekada imala zidani ikonostas. Crkva se značajno obnovila krajem XVI veka, kada je dograđen paraklis u slavu Bogorodice, kojom prilikom je korišćen isti materijal za gradnju, ali na manje dekorativan način. U paraklis se iz naosa ulazi hodnikom uz grobnicu Sv. Prohora i kroz vrata na južnoj strani nove crkve. Nova crkva započeta je 1898. a dovršena 1904. godine. U crkvu se ulazi sa zapada preko dvanaest polukružnih stepenika.

U manastirskom kompleksu dominiraju dva konaka, od kojih „vranjski konak“, monumentalnih razmera, predstavlja jednu od najlepših građevina ovog tipa u Srbiji. Građen je između 1854. i 1862. godine, zaslugom Hadži-Mihaila Pogačarevića, trgovca iz Vranja.

Najstarije zidne slike nalaze se na spoljnim površinama grobnice Sv. Prohora Pčinjskog. Ne vidimo ih, ali sa sigurnošću možemo tvrditi da postoje. Za razliku od ostalih zidnih površina, tri sloja fresko maltera konstatovana su jedino sa spoljne strane severnog zida kapele, ili južnog zida crkve, kao najstarijeg dela svetilišta. Drugi put crkva je živopisana posle obnove iz vremena arhiepiskopa Save III (1309-1316). Jedan od najznačajnijih slikara vizantijskog sveta angažovan na dvoru kralja Milutina, Mihailo Astrapa, živopisao je crkvu Sv. Prohora 1316. ili 1317. godine.... Zbog skoro potpunog uništenja ostalih fresaka, 1488/9. godine islikane su nove, na mestu starih, rukom mladog, ali iskusnog freskopisca, koji je poštovao stare, te je napravio prvo skice starih i na njih docrtao nove freske, koje i dan danas tamo, uz sve ostale, i stoje. Mnogo freskopisaca je docrtalo nove freske, koje se veoma lako daju prepoznati, a čine ovu crkvu jednu od najvećeg umetničkog poduhvata iz svih doba freskoslikarstva.

Jedna od možda najprepoznatljivijih i značajnijih je ikona Sv. Prohora Pčinjskog (118 cm h 85 cm) sa scenama iz njegovog žitija, nastala 1871. godine, koju je izradio samouki ikonopisac Zaharije Desperski Samokovac.
Prvobitna crkva, podignuta nad grobom ovog čuvenog svetitelja i misionara, više puta je obnavljana. Sadašnja monumentalna višekupolna crkva, sagrađena 1898. godine, obuhvatila je starija zdanja. U oltarskom prostoru nalazi se grobnica Sv. Prohora Pčinjskog i monaška kosturnica.

Prvobitna crkva, podignuta nad grobom ovog čuvenog svetitelja i misionara, više puta je obnavljana. Jedna od najopsežnijih obnova zasluga je kralja Milutina, koji je angažovao 1316. ili 1317. godine solunske slikare Mihaila i Evtihija da oslikaju novi hram. Posle kosovske bitnke manastir su razorili Turci, a 1489. godine obnovio ga je Marin iz Kratova. Tada je oslikan freskama koje se ubrajaju u najznačajnije umetničke tvorevine svog vremena. U 16. veku u manastiru je postojala slikarska radionica, čiji su majstori slikali freske velikih likovnih vrednosti u kapeli na južnoj strani crkve.
Sadašnja monumentalna višekupolna crkva, sagrađena 1898. godine, obuhvatila je starija zdanja. U oltarskom prostoru nalazi se grobnica Sv. Prohora Pčinjskog i monaška kosturnica.

U impozantnom manastirskom kompleksu dominiraju dva konaka, među kojima tzv. “vranjski konak”, monumentalnih razmera, predstavlja jednu od najlepših građevina ovog tipa u Srbiji. Građen je između 1854. i 1862. godine, zaslugom Hadži-Mihaila Pogačarevića, trgovca iz Vranja.

Tako govori predanje zapisano o žitiju Svetog Prohora. Manastir Prohor Pčinjski je u okviru vizantijske države sve do Nemanjinih osvajanja ovih krajeva između 1180. i 1190. godine. Nemanja je proširio svoju državu na oblast Niša, Morave, Vranja i Prizrena, ali samo na kratko jer je bitkom na Moravi 1190.godine poražen od vizantijskog cara Isaka II Anđela. Dolaskom na vlast Stefana Prvovenčanog, ovi krajevi vrlo brzo postaju ponovo srpski.

Početkom XX veka, pod uticajem tutora Nedeljka Kovačevića i pored protivljenja mnogih uglednih Vranjanaca, učinjena je velika greška. Ruši se strari hram kome su neznatno napukli zidovi i gradi se novi. Tako je uništen najveći deo srednjovekovne crke sa vrednim živopisom.

Manastir Prohor Pčinjski se nalazi na samoj granici sa Makedonijom.
Dana 2. avgusta 1944., u manastiru Sveti Prohor Pčinjski održano je zasedanje Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Makedonije (ASNOM) koje je odlučilo da se osnuje makedonska država kao članica federalne Jugoslavije. Ovaj događaj se u Makedoniji slavi kao „Dan državnosti“.

Manastir Sveti Prohor Pčinjski se nalazi na šumovitim obroncima planine Kozjak, na levoj obali reke Pčinje, u blizini sela Klenike, 30 km južno od Vranja.

Izgradio ga je vizantijski car Roman IV Diogen (1067-1071) na molbu potonjeg sveca i patrona hrama, Prohora Pčinjskog, koji mu je prorekao da će postai car. Prvobitna skromna jednobrodna crkva sagrađena je u XI veku ili početkom XII stoleća.

Jedna od najopsežnijih obnova zasluga je kralja Milutina, koji je angažovao 1316. ili 1317. godine solunske slikare Mihaila i Evtihija da oslikaju novi hram. Posle kosovske bitke manastir su razorili Osmanlije, a 1489. godine obnovio ga je Marin iz Kratova. Tada je oslikan freskama koje se ubrajaju u najznačajnije umetničke tvorevine svog vremena. U 16. veku u manastiru je postojala slikarska radionica, čiji su majstori slikali freske velikih likovnih vrednosti u kapeli na južnoj strani crkve.

Sagrađen je između 1854. i 1862. godine zaslugom Hadži-Mihaila Pogačarevića, trgovca iz Vranja. U svojoj bogatoj istoriji Konak je nekoliko puta obnavljan, a ovog leta detaljno je renoviran i preuređen u luksuzan turističko-kongresni objekat visoke kategorije sa restoranom evropskih specijaliteta i etno restoranom staro-srpske kuhinje u autentičnom ambijentu manastirske vodenice iz XIX veka.
U konaku vlada duhovna ispunjenost blizinom Svetog Prohora, poštuje se manastirski red i mir. Stoletna hrastova šuma kojom je manastir okružen pleni smirujućom tišinom koju narušava samo grgoljenje reke Pčinje i veseli cvrkut ptica »
Renoviran i funkcionalno osavremenjen Konak poseduje sve što je potrebno za udoban boravak i prijatan odmor: 120 ležajeva raspoređenih u 40 soba:

- 11 apartmana
- 2 jednokrevetne sobe
- 22 dvokrevetne sobe
- 5 trokrevetne sobe

Celokupni enterijer je u ambijentu starog Vranja.

Kongresna sala

Objekat poseduje i moderno opremljenu konferencijsku salu kapaciteta 100 sedećih mesta, namenjenu organizovanju predavanja, panela, prezentacija, promocija, radnih sastanaka i
pres-konferencija. Sala pruža potpuni radni komfor, podesna je za upotrebu nastavnih pomagala, opremljena je video-bimom, najsavremenijom kompjuterskom tehnikom za audio-vizuelne prezentacije, TV aparatom, video i DVD uređajima. Lako se može prilagoditi raznim potrebama i idealna je za organizovanje najraznovrsnijih radnih i privatnih skupova u ambijentu duhovnosti.

Usluge koje Konak pruža zadovoljiće i najprobirljivije ukuse modernog poslovnog čoveka.

Gostima su na raspolaganju lap-top računari koje mogu da iznajme na recepciji zajedno sa internet-konekcijom.

Restorani i terase

- restoran Vranjski konak u ambijentu iz 19. veka, može da primi do 200 gostiju kojima su na raspolaganju vrhunski specijaliteti srpske ali i kuhinja drugih naroda

- etno restoran u autentičnom ambijentu manastirske vodenice iz 19. veka u kojem se služe staro-srpska jela pripremljena ispod sača, u kotliću i zemljanom ćupu

- aperitiv bar u autentičnom ambijentu manastirske konjušnice sa bogatim asortimanom pića domaćeg i stranog porekla

- dve letnje terase – stena između hrastove šume i ribnjaka i bašta pod starim orahom ispred manastirske vodenice pored same reke Pčinje

- obezbeđen parking prostor

O Svetom Prohoru Pčinjskom

Postoji nekoliko žitija o životu Svetog Oca Prohora Pčinjskog, a jedno od njih kaže ovako:
,,Prohor je rođen u prvoj polovini XI veka u nekom od sela na Ovčjem polju., kao jedino dete imućnih roditelja Joakima i Ane. Posle njihove smrti, kao vrlo obrazovan, školovan mladić, odrekavši se svega nasleđa i svetovnog života posvećuje se veri i Bogu. Povlačeći se u usamljenički život, našao je stanište u jednoj pećini kraj planinskog izvora, koji i danas postoji pored hrama Svetog Đorđa u Starom Nagoričinu. Loveći u tim krajevima, vizantijski vojskovođa Diogen, goneći ranjenu srnu koja je kod Prohora našla utočište, sretne se sa starim isposnikom od koga se uplaši i počne bežati. Vidoviti starac pozove ga i reče mu da ide u Carigrad, gde će biti izabran za Cara. Diogen ubrzo postane car (Roman IV Diogen, 1068.- 1071.), ali zaboravi na proroka Prohora, zbog čega ga ovaj u snu prekori. Car potraži pustinjaka u pećini nagoričkoj pred kojom ga je sreo, ali kako ga ne nađe, podiže na tom mestu hram i posveti ga velikomučeniku Georgiju. Ova crkva i danas stoji u selu Staro Nagoričane, ali znatno izmenjena kao zadužbina srpskog Kralja Milutina. Prorok se Diogenu ponovo javi u snu i reče mu da ga potraži uz Pčinju, na planini Kozjak, u pećini nad kojom spazi belog orla. Pronašavši pećinu i u njoj telo pustinjakovo, car naredi te mošti Prohorove prenesu u novi hram Svetog Georgija. Međutim telo Prohorovo se tri puta vraćalo na Kozjak te car naredi da ga prenesu u Carigrad. Međutim, ni to ne učini jer nikakva sila ne mogaše podići kovčeg sa zemlje, pa odluči da tu podigne veličanstveni hram i posveti ga Ocu Prohoru.