U nezadrživom jurišu na jaka utvrđenja Bugara od Sokola do Crne Reke i nakon teških borbi od 15. do 18. septembra 1918. godine, Prva armija Srpske vojske, pod komandom generala Petra Bojovića, probila je Solunski front. Goneći Bugare oslobodila je Veles i Ovče Polje, a kod Kumanova primorala dve bugarske divizije, kojima je prethodno presekla odstupnicu, da polože oružje.
Pošto je Bugarska izbačena iz stroja srpskih neprijatelja, Bojović, koji je u međuvremenu unapređen u čin vojvode, preduzeo je energično gonjenje 11. nemačke armije dolinom Južne Morave i oslobodio Vranje, Leskovac i Pirot.
U jednoj naredbi, po nekim vojnim istoričarima – jedinstvenoj u Srbiji, Bojović kaže svojim junacima koji kreću u milu otadžbinu:
„Junaci, ja u svom srcu i duši osećam našu žarku želju i žudnju da što pre vidite vaše mile i drage u do sada porobljenoj domovini i da im se bacite u mili zagrljaj...
...Ali, hrabri moji junaci, stegnite svoje junačko srce i savladajte žudnju za preranim sastankom i viđenjem za svojima jer je njima oslobođenim, znajući da smo blizu, sada mnogo lakše i bolje nego do sada u ropstvu. Oni će biti potpuno srećni zajedno sa nama tek tada, kada im odemo u zagrljaj posle konačne pobede i nad ostalim neprijateljima i po naređenoj i izvršenoj opštoj demobilizaciji cele vojske, jer se tada više nećemo od njih odvajati".
NA ČELU PRVE ARMIJE
Prva srpska armija, udaljena 150 kilometara od glavnih savezničkih snaga, nanela je 11. nemačkoj armiji konačan poraz na prilazima Nišu i 12. oktobra ušla u grad. Bez obzira na nestašicu municije i hrane, hrabra Prva armija nastavlja gonjenje neprijatelja. Komandant savezničke vojske maršal Franš d'Epere, sagledavši situaciju nakon što su Bojovićeve trupe nastupile prema Beogradu i plašeći se većih gubitaka, poslao je kategorično naređenje da srpska Prva armija obustavi gonjenje ili bar sačeka delove Druge srpske armije.
- Prva srpska armija ide u avanturu koja će kompromitovati ceo naš uspeh – opominjao je on u svojoj naredbi.
No, Bojović i njegovi junaci kao da to ne čuju: 1. novembra 1918. godine umarširali su u Beograd i u nastupanju preko Dunava i Save oslobađaju Banat, Bačku, Srem, Slavoniju, Korušku. U toku ovog gonjenja Bojovićeva armija zarobila je nemačkog maršala Mekenzena, koji je 1915. godine komandovao nemačko-austrougarsko-bugarskim snagama u napadu na Srbiju.
Povodom ovih pobeda, koje su izazvale velike simpatije u celom svetu, evropski listovi su pisali da su Srbi, oslobađajući svoju zemlju u toku ofanzive ostvarili „najveće napredovanje saveznika u ovom ratu", neki i podsećali da ni čuvena francuska konjica nije mogla da stigne Bojovićevu pešadiju. Londonska štampa je, inače, pisala da je „napredovanje Srba ka Dunavu kao posmrtno zvono za Austro-Ugarsku imperiju".
ZENIT VOJNIČKE KARIJERE
Vojni istoričari se slažu da su ove operacije imale značaja za brži završetak Prvog svetskog rata, a da je komandovanje njima bio zenit vojničke karijere vojvode Bojovića.
Redovi ovog feljtona, u predvečerje stogodišljice Velikog rata su zrnca iz bogatog životopisa slavnog Zlatarca, najznamenitije ličnosti Starog Vlaha – vojvode Petra Bojovića (1858-1945). Ovo je izbor iz građe - zapisa, ratnih dnevnika, časopisa, memoara, iz knjiga koje svedoče o životnom putu, ali i ključnim događajima i pobedama Srpske vojske.
Vojvoda Petar Bojović nije bio samo veliki vojskovođa, strateg mnogih ratnih pobeda u balkanskim i Prvom svetskom ratu, već isto tako i, u odnosu na trojicu velikih vojvoda (Putnik, Stepanović i Mišić), najbolji vojni pisac i teoretičar i, možemo to slobodno reći, književnik, i mislilac, čija razmišljanja o istoriji, naciji, moralu i kulturi srpskog naroda spadaju, po nama, u najlepše stranice napisane u to vreme, i danasimaju svežinu uputnu za ovo vreme prepuno previranja, otrežnjivanja i preispitivanja – ističu Tomislav Gavrić i Dragan Simović, priređivači knjige „Vojvoda Petar Bojović", koju je „Narodno delo" iz Beograda izdalo 1990. godine.
Petar Bojović (1858-1945) prešao je put od zlatarskog čobančeta do stratega i komandata u bitkama koje su donele slavu srpskom oružju i slobodu porobljenom narodu. U periodu oslobodilačkih ratova Srbije 1912-1918. godine se, kako podseća dr Petar Opačić, istoričar, „izdigao u sam vojni vrh zemlje i svrstao se u najznamenitije srpske vojne stratege i komandante."
Vojvoda Petar Bojović (1858-1945) predano je služio u vojsci 46 godina. Učesnik je u šest oslobodilačkih ratova: dva Srpsko-turska 1876. i 1877/78. godine , Srpsko-bugarskom 1885, pa u Prvom i Drugom balkanskom ratu 1912. i 1913. godine i u Prvom svetskom ratu 1914-1918. godine.
Autor: Dragoljub Gagričić
