Na zaravni iznad desne obale reke Lim, na jugozapadu Srbije, u centralnom delu opštine Priboj nalazi se jedno od značajnijih banjskih termomineralnih lečilišta. Ovo lečilište, po kome je i mesto dobilo naziv Banja, leži na 530 do 550 m nadmorske visine okruženo planinama Starovlaške visije, što ga čini i vazdušnim lečilištem.
Banja je naselje staro preko 1.000 godina, drevni manastir i staro lečiliste u jugozapadnoj Srbiji u oblasti Stari Vlah, odnosno prema navodima iz knjige "Banja na Limu kod Priboja" Milutina Marjanovića, u tzv. "Xak Srbiji" - pravoj Srbiji. Ako je suditi prema arheološkim istraživanjima okoline samog naselja Banje (Jarmovca, Kratova, Rutoša, Radojine...) ovaj kraj je bio naseljen još u neolitsko doba. Teritorija oko Banje je svakako bila zanimljiva Ilirima i Keltima koji su je naseljavali.
Sama Banja, bila je stanište Rimljana i veoma popularna u vizantijsko doba. S obzirom na činjenicu da su Rimljani gradili svoje vojne i civilne centre na mestima bogatim toplom lekovitom vodom gde su pravili svoje čuvene "terme", nije teško zaključiti da je jedno od takvih mesta bila i Banja. U prilog tome može posvedočiti i jedan spomenik iz rimskog perioda pronađen na Banji kao i blizina rudnika na Jarmovcu iz kog su Rimljani vadili rudu.
Prvi pisani pomen Banje (Bania) kao utvrđenog naselja datira iz 1154. godine iz karte sveta koju je arabljanski geograf Mohamed al Idrisi (Abu Abdullah Mohammed al-Sharif al-Idrisi) napravio za normanskog kralja Rodžera II. Po njemu to je "grad mali i utvrđen, pored reke Lima (Lina)".
Najveći sjaj Banja je dostigla za vreme Nemanjića. U Studeničkom tipiku pisanom od 1207. do 1215. godine pominje se da u biranju igumana studeničke lavre, od šest starešina manastira, jedan je iz manastira sv. Nikole u Dabru, odnosno manastira u Banji. U ovom malom, ali očigledno značajnom mestu za Srbe, 1219-1220. sv. Sava uspostavio je centar Dabarske eparhije.
Prema legendi, Banju je pohodio i srpski kralj Uroš Hrapavi, koji je u njenim toplim izvorima našao izlečenje. Legenda kaže da je obolevši zajedno sa vojskom od neke kožne bolesti, Uroš zvani Hrapavi, okupao se u banjskim tolim vrelima. Na svom daljem putu, na koži vojnika su se pojavile kraste (po legedni to je u današnjem Kratovu) koje su zatim počele da se rutaju (u sadašnjem mestu Rutoši) da bi na kraju potpuno nestale, što je silno obradovalo vojsku (u današnjem mestu Radojina). U znak zahvalnosti, prema ovoj legedni, Uroš je naložio da se u Banji, mestu koje mu je donelo izlečenje, podigne manastir.
Dalja burna istorija srpskog naroda uticala je i na rušenje i ponovno uzdizanje naselja na zaravni oko manastirskog komplaksa. O tome svedoče rušenja i obnove manastira.
Za vreme turske vladavine Banja je bila trg i karavanska stanica na Velikom bosanskom drumu koji je iz Hrvatske, preko Sarajeva, Višegrada, Dobruna, Priboja i Banje išao dalje prema Kratovu, Novoj Varoši i Sjenici. Taj pravac je i danas veoma aktivan. Stanovnici Banje, poput sunarodnika iz cele Srbije, učestvovali su u skoro svim bunama i ustancima protiv osmanlijske vladavine. U ovom mestu, jednom od centara srpske duhovnosti, pored bogatog manastirskog života nastala je i škola - najstarija u ovom kraju, a prema nekim svedočanstvima i bolnica.
U čuvenom delu "Na Drini ćuprija" nobelovac Ivo Andrić prenosi šta je iguman manastira Banje kod Priboja zabeležio:
Nekako u to vreme je iguman manastira Banje kod Priboja zapisao na poslednjem praznom listu jednog mineja: "Da je znano kad Mehmetpaša gradi ćupriju na Drini kod Višegrada. I veliki zulum bi narodu hristijanskom od Agarjana, i teška angarija. S mora su majstore dovodili. Za tri godine gradiše i mnoge aspre poarčise. Vodu su predvojili i pretrojili, ali mosta ne mogoše namaknuti."
U samom centru Banje nalazi se više termomineralnih izvora sa temperaturom vode oko 37 °C. Banjska voda se koristi kao pomoćno terapijsko sredstvo, za kupanje i piće, kod svih oblika hroničnog zglobnog i vanzglobnog reumatizma, oboljenja perifernih nerava, kod svih oblika postraumatskih stanja, oboljenja kičmenog stuba, poremećaja periferne cirkulacije, ginekoloških oboljenja, kožnih oboljenja, bolesti organa za varenje...
Na Banji postoji više termalnih izvora temperature od 35,7 do 37,5 °C, od kojih dva najsnažnija pune četiri zatvorena bazena za korišćenje. Nad glavnim vrelom sagrađen je bazen "Stara banja", a nad drugim tri bazena poznatija kao "Nova banja". Pored ovih bazena postoji i veliki otvoreni bazen kao i bazen za decu koji su u privatnom vlasništvu i koji koriste toplu vodu. Voda se može koristiti kupanjem do 30 minuta uz hidrokinezi terapije i pijenjem, dok se od terapijskih procedura u Banji koriste:
- sono terapija
- magnetna terapija
- foto terapija
- lasero terapija
- termo terapija
- mehano terapija
- kinezi terapija
Analizu lekovite vode vršili su još daleke 1878. godine lekari austrijskog vojnog garnizona, koji je u to vreme bio lociran na Banji, u labaratorijama u Beču. Neke od poslednjih analiza vršili su stručnjaci na Medicinskom fkultetu u Beogradu, a kasnije i na Rudarsko-geološkom fakultetu gde su dobili gotovo identične rezultate.
Zbog renoviranja smeštaj u hotelu "Banja" još uvek nije moguć, ali korišćenje bazena jeste svakog dana od 7 do 22 sata. Pored bazena omogućene su i usluge lekara koji su smešteni u konaku manastira. Fizikalne terapije se obavljaju u hotelu "Lim" u Priboju do koga je obezbeđen prevoz.
U blizini banjskih kupatila nalazi se i novoizgrađeni objekat Vila Aleksandra. Vila raspolaže luksuznim apartmanima sa fantastičnim pogledom, kategrisanim u prvu kategoriju sa četiri zvezdice. Zbog udobnog smeštaja, mira i tišine garantuje ugodan odmor.
Ljubazni domaćini
