Ipatijevski letopis iz 1147. godine beleži sastanak suzdaljskog kneza Jurija Dolgorukog i novogorodskog kneza Svjatoslava Oljgoviča na pograničnom punktu ruskih stepa. Na tom mestu, gde reka Moskva vijuga oko brega sa kojeg se pruža pogled u beskonačne ruske stepe, knez Jurij Dolgoruki postavlja kamen temeljac novoj ruskoj prestonici, Moskvi.

Te godine, 1147, u Zapadnoj Evropi, vođeni francuskim kraljem Lujem VII i nemačkim kraljem Konradom III, više od 500.000 krstaša kreće u pohod na Svetu zemlju, a posle sedamnaest dana hrišćanske opsade Lisabona, muslimanske snage napuštaju Portugal. Na jugu Evrope, Vizantija dominira Balkanom i otpočinje jedanaestogodišnji rat protiv Sicilije.

Posle više od osam vekova, Moskva je danas slava i ponos Rusije, i simbol nacionalnog ujedinjenja. Geografski, ona je centar najveće zemlje na svetu koja se proteže kroz jedanaest časovnih zona. Demografski, to je dom za dvanaest miliona ljudi. Kulturološki, Moskva je u srcu ruske kulture. Politički, ona je prestonica koja ujedinjuje Ruse i sve narode naseljene od Tihog okeana na istoku, preko večitih tundri i lednika Sibira, do evropskih stepa na zapadu zemlje. Ekonomski, ona je globalni epicentar i najskuplji grad na svetu. U suštini Moskva je grad bogatstva, kulture, jedinstvene tradicije i turbulentne istorije.

Šetnja Moskvom je put u prošlost i inspiracija za ljubitelje istorije i umetnosti. Na svakom koraku su spomenici, crkve, zgrade od istorijskog značaja, kao i mnogobrojne spomen-ploče pozicionirane na fasadama centralnog dela grada. Samo poznavaoci ćirilice imaju privilegiju da čitaju i razumeju ove znakove istorije. U samom srcu Moskve je Kremlj. Smešteno na brdu iznad reke Moskve, ovo impozantno utvrđenje sa dvadeset kula opasano je debelim prostranim zidinama. Kremlj čuva kompleks pravoslavnih crkava, raskošnih palata, patrijaršijski dvor, i niz muzeja i spomenika. Crvena boja cigle daje mu unikatni i prepoznatljiv šarm.

Kremlj je vekovima bio rezidencija ruskih vladara i večno prebivalište za patrijarhe i uticajne ličnosti ruske istorije. U jednoj od crkava i danas se čuva tron Ivana Groznog, a u Palati oružja je i najbogatiji muzej u Rusiji. Pored dijamanta od 180 karata tu je i raskošna kolekcija tronova s dijamantima, kolekcija zlatnih Faberžeovih jaja, umetničke slike i predmeti iz crkvene prošlosti Rusije.

U vremenu komunizma, Centralna palata je služila za sednice Visokog Doma Sovjeta, najvišeg zakonodavnog tela Sovjetskog Saveza. Danas, ova palata služi za prijem samo eminentnih gostiju i državnika. U crkvama i na spoljašnjim fasadama freske su netaknute i skladno oslikane. Sama veličina građevina, srednjovekovna arhitektura, sjaj kupola i panoramski pogled koji se pruža na grad i reku Moskvu impresivno deluju na sve posetioce. Rusija je zemlja sa bogatom kulturnom istorijom, a Moskva je upravo grad gde su živeli i stvarali najveći umovi te zemlje, Tolstoj, Puškin, Dostojevski, Čehov i Gorki. Šetnja gradskim trgovima, parkovima i ulicama otkriva eleganciju, inspiraciju, umetnički zanos i pokretačku snagu koju su ovi talenti crpeli kreirajući svoja remek-dela. U njihovu čast podignuti su mnogobrojni spomenici, fontane, i muzeji. Veličanstvena zgrada Boljšog teatra, pored samih zidina Kremlja, jeste mesto u kojem se izvode najrenomiranije opere i baleti već više od 220 sezona. Teatar je simbol umetničkog dostignuća Moskovljana, a i cele Rusije.

Crveni trg je oduvek predstavljao trgovinsko jezgro grada. Reč "crveni" potiče od prideva krasnый (krasnyj) koji u ruskom jeziku ima dva značenja. Prvo, glavno značenje je 'crveni', a drugo, 'lep', 'krasan', ono koje poznaje i srpski jezik, arhaično je, i Rusi su njime nekad opisivali fascinantnost crkve Svetog Vasilija, takođe smeštene na istoimenom trgu. S vremenom, ta reč je u nazivu trga sačuvala samo ovo prvo značenje, "crveni", pa otuda i današnji naziv trga. U suštini to je otvoren prostor okružen zidinama Kremlja na jednoj strani i trgovinskim kućama na drugoj, sa blagom padinom ka reci Moskvi. Trg je i dalje gradski epicentar i svedok događaja koji su menjali kurs istorije. Sa tog mesta je sovjetska armija marširala na Hitlerove trupe 1941.godine u odbranu prestonice.

Tu je gorela Moskva u plamenu pred najezdom Napoleonove armije, a sovjetski lideri pozdravljali Crvenu armiju na majskim paradama. Centralnu poziciju trga ima veličanstvena crkva Svetog Vasilija, podignuta u čast ruske pobede nad Mongolima i kao znak oslobođenja Kazana.

Legenda kaže da je Ivan Grozni oslepeo graditelje ove veličanstvene građevine kako bi tajna graditeljstva zauvek bila sačuvana. Ovo remek-delo je simbol Rusije. Na Crvenom trgu, pripojen uz zidine Kremlja je i Lenjinov mauzolej. A u zidinama Kremlja, odmah iza mauzoleja, sahranjena su tela bivših komunističkih lidera, uključujući i u svesti Rusa kontroverznog vođu Josifa Staljina. Međutim Crveni trg nema samo politički značaj. To je vekovima bilo mesto za okupljanje trgovaca i umetnika. Otuda, tu je 1890. godine sazidan velelepni trgovački centar Gum. A 1993. godine preko 100.000 ljudi tu je slušalo koncert Mstislava Rostropoviča i Nacionalnog ruskog simfonijskog orkestra koji su izvodili dela Prokofjeva i Čajkovskog uz paljbu topova i zvuke zvona sa kremaljskih crkava. Crveni trg živi 24 sata.

Nedaleko od Crvenog trga je Tretjakovska galerija, možda jedan od najlepših svetskih muzeja i jedna od najlepših umetničkih galerija. Krajem XIX veka, ruski trgovac, kolekcionar i patriota, Pavel Tretjakov, poklonio je galeriju sa nekoliko desetina hiljada umetničkih dela Rusiji. Bogata riznica veličanstvenih slika, skulptura i fresaka možda je i najbolja zbirka ruskih avangardnih umetnika iz vremena XVIII, XIX, kao i XX veka. Pored ostalih da spomenemo kolekciju dela Kiprenskog, Brulova, Vasiljeva, Rjepina i drugih kojima se ponosi. U 60 soba koje pokrivaju površinu od skoro hiljadu kvadratnih metara, predstavljen je razvoj ruske kulture od XI do XX veka kroz 47.000 umetničkih dela. Tretjakovska galerija poseduje i jedinstvenu zbirku ruskih ikona i vizantijskih mozaika, i predstavlja suštinsko umetničko blago Rusije.

Turbulentna istorija uticala je da je današnja Moskva grad kontrasta. Sa velikom ironijom, ogromna statua Marksa gleda na raskošni Boljšoj teatar ispred ultraluksuznog hotela Metropol u kojem danas odseda džet-set.

Nedaleko od hotela džinovska statua drugog oca komunizma, Fridriha Engelsa sa kritičkim pogledom, usmerena je na najraskošniji pravoslavni hram u Rusiji, obnovljenu crkvu Hrista Spasa.

Na Crvenom trgu svakog dana u jutarnjim satima sa glasnog ozvučenja ori se pravoslavna liturgija crkvenog hora koji remeti tišinu obližnjeg večnog prebivališta tvorca boljševizma Vladimira Iljiča Lenjina. Paradoksalno, na suprotnoj strani od crkve, turisti sa kapitalističkog Zapada, u kolonama i u apsolutnom redu i miru, čekaju na ulaz u mauzolej glavnog boljševičkog ideologa Lenjina.

Na drugoj strani, komunistička prošlost zemlje mlađim je Rusima naizgled daleka i nezanimljiva tema. U njihovim pričama dominira italijanska moda, sportski automobili, luksuzni restorani i događaji sa putovanja po Evropi. U suštini, sa visokom stopom rasta i povoljnim cenama energenata na svetskom tržištu, Rusija i njena prestonica su napravile značajan pomak. Obični Rusi tvrde da komunizam pripada njihovoj prošlosti od koje se ne može pobeći. Boljševičke zastave se i dalje ponekad zavijore uz zvuke sovjetskih pesama oko Kremlja. Ali te male grupe ljudi u poznim godinama života, u majicama sa likom Lenjina i Staljina, i okićeni sovjetskim medaljama, predstavljaju više zanimljivu fotografsku scenu mnogobrojnim turistima i radoznalim prolaznicima, nego ikakvu političku snagu. Posle pada Sovjetskog Saveza neki spomenici komunizma su zauvek uklonjeni sa centralnih trgova. Takvu sudbinu je doživeo spomenik prvog šefa NKVD-a (Narodny Komisariat Vnutrenikh Del) Feliksa Đeržinskog, odgovornog za političku represiju u Rusiji posle Oktobarske revolucije. Njegov spomenik je decenijama zauzimao centralnu poziciju trga Lubjanka, preko puta glavnih kancelarija KGB-a. Danas je umesto spomenika postavljena spomen-ploča u slavu desetina hiljada Moskovljana koji su kao žrtve terora NKVD-a u prvim godinama sovjetske vlasti pogubljeni u predgrađima Moskve.

Na proslavi 860 godina postojanja, tadašnji,a i sadašnji predsednik Rusije Vladimir Putin rekao je da je Moskva ponos svih Rusa, bez obzira na mesto rođenja i odrastanja. Moskva je živi organizam i grad koji se nezaustavljivo razvija. Dok Rusija postaje sve značajniji i sve uticajniji globalni igrač, ovaj grad takođe postaje i globalni epicentar. Za sve posetioce, Moskva je impresivna i nezaboravna priča.

Autor:Milomir Ognjanovic,/rewuejat/