Pećina Risovača se nalazi na istoimenom brdu na ulazu u Aranđelovac, 76 km od Beograda. Za posetioce je otvorena u dužini od oko 150 m. Predstavlja arheološki, paleontološki i speleološki lokalitet.
Istraživanja u Risovači su počela pedesetih godina 20. veka, a otkrivena je izuzetno velika količina kostiju životinja iz ledenog doba, a pored toga i alatke od kamena i kostiju. Ostaci ljudskih skeleta nisu otkriveni s obzirom da se pećina nalazila u okviru starog kamenoloma, pa je prilikom eksploatacije kamena došlo do uništenja ulaznog dela pećine sa najbogatijim kulturnim slojevima.
Pećinski nakit, D.Vučković
Tragovi životinja potiču iz poslednjeg, četvrtog ledenog doba i nihova starost se procenjuje na oko 100.000 godina. U tom periodu desile su se velike klimatske promene usled kojih je došlo do migracije životinjskih stada iz ledom pokrivene srednje Evrope ka južnoj Evropi i dalje, ka severnoj Africi. U to vreme teritoriju današnje Srbije naseljavaju faunske zajednice azijskih stepa, tako da pronađene kosti životinja u Risovači pretežno pripadaju stepskim životinjama, koje su se kretale iz Panonske nizije u unutrašnjost Srbije. Po broju pronađenih ostataka najzastupljeniji je pećinski medved, a zatim slede divlji konj, divlji magarac, pećinska hijena, lisica, pećinski lav. U Risovači su otkrivene i druge vrste sisara iz ledenog doba, sa manjim brojem osteoloških ostataka, kao što su jazavac, divlja svinja, zec, runasti nosorog, mamut i dr.
Starije kameno doba ili paleolit je najstarija epoha ljudskog postojanja. Pećina Risovača je uređena kao svojevrsni podzemni muzej paleolita. U pećini se mogu videti figure koje predstavljaju porodicu okupljenu oko vatre, čiji se članovi bave uobičajenim poslovima u to vreme. Jedan čovek se vraća iz lova, drugi glača kamen, odnosno izrađuje neko oruđe, žena donosi drva za ognjište, a jedna muška figura rukom razbija kost da bi od nje napravio oruđe.
Pećinski nakit, D.Vučković
Sačuvana artefakta od kamena (kameni šiljak – "ručni klip", kamena sekira, kameni strugači za obradu kože i krzna, dleto) i kostiju (buton za povezivanje kožnih delova odeće, šilo i bodež) ukazuju na to da ih je izrađivao praistorijski čovek neandertalskog tipa, koji se bavio lovom kao osnovnim zanimanjem, odnosno da je to bilo inteligentno biće koje je pravilo oruđe sa određenom svrhom.
Arheološki materijal otkriven u Risovači po prvi put u arheološkoj nauci potvrdio je postojanje praistorijskih kultura južno od linije Sava – Dunav. Zbog značaja pećine kao nalazišta praistorijske kulture u kome su sačuvani tragovi nastarijeg staništa paleolitskog čoveka na Balkanu pećina Risovača je zaštićena kao spomenik prirode, kulturno dobro od velikog značaja.
INFO
Narodni muzej Aranđelovac
Mišarska 19, 34300 Aranđelovac
tel. ++381 (0)34 712-415
www.muzej-arandjelovac.org
