Udesno od puta što se niz živopisne predele spušta od Bioske ka reci Đetinji i vodoakumulaciji Vrutci – čija voda je pre tri decenije, zarad vodosnabdevanja Užica, prekrila selo tog imena i ostatke davno srušenog srednjovekovnog manastira Rujno – jedna staza okreće kroz šumarak. A iza njega prizor najednom očarava: tamo gde je do pre neku godinu bila gola ledina, sad je svetilište, usred proplanka s kojeg puca vidik po jezeru. Crkveni hram, konak, monaška kuća, zvonik u gradnji, skulptura na otvorenom... Sve skladno i s merom, i to prvoj knjizi u čast.
Vaskrsao je obnovom manastir Rujno, postojbina „Rujanskog četvorojevanđelja“, prve štampane knjige na tlu Srbije. Istorija beleži da ju je leta Gospodnjeg 1537. odštampao ovdašnji monah Teodosije, pod voštanicom rezbareći slova, na 250 drvenih ploča.
U kolofonu tog četvorojevanđelja on je zapisao: „Po volji Oca, po zapovesti Sina i naklonosti Svetoga duha... napisana je ova božanska knjiga godine 7045. (vizantijska 7045. počela je 1. septembra 1536. a završila se 31. avgusta 1537. godine) u manastiru koji se zove Rujanski, pod pokriljem planine koja se zove Ponikve, na reci koja se zove Beaska, na selu koje se zove Vrutci, pri hramu svetoga i slavnoga velikomučenika i pobedonosca Hristova Georgija...”
No ubrzo pošto je Teodosije s bratijom odštampao knjigu, Turci otkriše ovu štampariju i najpre uništiše nju, a kasnije i ceo manastir do temelja. Originalni primerak „Rujanskog četvorojevanđelja“ se danas, kažu, čuva u Pragu, u Šafarikovoj biblioteci. A tragovi rujanske crkve u selu Vrutci u brdima iznad Užica uz reku Đetinju bili su vidljivi sve do 19. stoleća, da bi u novije doba, osamdesetih godina minulog veka, vodoakumulacija potopila selo.
Ipak, postojbina srpskog štamparstva nije zaboravljena. Sredinom minule decenije, na inicijativu SPC i uz blagoslov episkopa žičkog Hrizostoma, a s podrškom Užičana, krenula je obnova manastira Rujno. Uz svesrdnu pomoć dobrotvora s raznih strana, ciglu po ciglu, korak po korak. Dobra volja mnogih firmi i pojedinaca obnovila je ovo svetilište.
Gradnja je krenula u septembru 2005. godine. Već sledeće osveštana je monaška kuća, prvi sagrađeni objekat, a 2007. godine i novopodignuti hram Svetog velikomučenika Georgija. Manastirski konak ukrovljen je 2009. godine i sada u njemu predstoje unutrašnji radovi. Izgradnja zvonika do jeseni će biti gotova. Uz zvonik je i velika skulptura monaha Teodosija, dar manastiru od „Službenog glasnika“ iz Beograda. Preostaju još neki manji radovi, s tim što se planira i pravljenje mini-štamparije, da i to bude u duhu knjige i štamparstva.
Četvorica monaha su u obnovljenom manastiru Rujno. Prvi je ovde, još 2006. godine, rukopoložen monah koji se, igrom slučaja, takođe zove Teodosije, kao njegov davni prethodnik po kome je manastir čuven.
O srednjovekovnom hramu Rujno, još je Vuk Karadžić pisao da je bio „veličanstveno urađen i ozidan, sa stubovima po dva-tri hvata dugačkim, okruglim, aršin debelim, od finog crvenog mermera izrađenim”...
Rujno ili Rujan
Odvajkada se u užičkom kraju govorilo i pisalo: manastir Rujno, knežina Rujno sa 62 sela, štamparija Rujno, planinarsko društvo Rujno, a četvorojevanđelje rujansko, kao prisvojni pridev od tog imena. „Manastir Rujno“ piše i na drvenoj tabli iznad jezera Vrutci. No od početka obnove Srpska pravoslavna crkva počela je da koristi kao zvanični naziv „manastir Rujan“, kako stoji na putokazima koji navode putnike namernike prema svetilištu. Crkveno objašnjenje glasi da je Rujan pravo ime manastiru, te da bi, ako je Rujno, četvorojevanđelje ustvari bilo „rujnovsko“. Ali ne slažu se s tim poznavaoci naše gramatike. O tome nam je svojevremeno vodeći užički autoritet u toj oblasti, sada pokojni prof. dr Ratomir Cvijetić, rodom baš iz sela Vrutci, kazao da je Rujno jedini ispravan naziv ukorenjen u srpsku usmenu i pisanu tradiciju, koji su koristili i Vuk Karadžić, Đura Daničić, Ljubomir Stojanović i mnogi drugi, te da dileme tu ne bi trebalo da bude.
Autor:Branko Pejović/politika
