Stevan Stojanović Mokranjac, jedna je od najznačajnijih muzičkih ličnosti u Srbiji s kraja XIX i početka XX veka: kompozitor, horovođa, pedagog, kamerni muzičar, melograf na polju svetovne i duhovne muzike, pisac studija o folkornoj i duhovnoj građi i jedan od osnivača prve muzičke škole u Srbiji – Srpske muzičke škole.
Rođen je 09. januara 1856. u Negotinu. Paralelno sa osnovnim školovanjem, u ovom gradu stekao je i prva muzička znanja svirajući na violini kao samouk. Gimnaziju je učio u Zaječaru i Beogradu gde je dobio i solidne osnove kod privatnih učitelja muzike K.Reša (za violinu) i A. Cimbrića (za pevanje).
Sredinom 70-tih godina postaje član Beogradskog pevačkog društva, a po završetku gimnazije 1874. godine, pod uticajem ideja Svetozara Markovića, upisuje prirodno-matematički odsek Velike škole u Beogradu. Međutim, zahvaljujući Beogradskom pevačkom društvu koje je podržalo njegovu izrazitu sklonost prema muzici dobija državnu stipendiju za studije muzike u inostranstvu i odlazi prvo u Minhen (gde studira kompoziciju kod J. Rajnbergera, 1879-83). Materijalna oskudica i drugi problemi onemogućavaju mu završetak studija i Mokranjac se vraća u Beograd, postaje horovođa pevačkog društva "Kornelije", za koji 1883. komponuje svoju I rukovet (u originalnoj verziji samo za muški hor). Godine 1884. dobija šestomečnu stipendiju za Rim gde privatno uči vokalnu polifoniju Palestrininog stila kod A. Parizotija (Parisotti), a sledeće godine nastavlja muzičko usavršavanje na Konzervatorijumu u Lajpcigu (1885-1887.) – teoretske predmete sluša kod S. Jadasona i K. Rajnekea, a dirigovanje kod A. Brodskog.
Od 1887. Mokranjac je stalno vezan za Beograd, prvo kao horovođa Beogradskog pevačkog društva - za koje je napisao sve svoje rukoveti osim prve, i sa kojim ih je izveo na mnogobrojnim koncertnim nastupima i turnejama po zemlji i inostranstvu u periodu od 1893. do 1911: Dubrovnik, Crna Gora (Kotor, Cetinje), Solun, Skoplje, Budimpešta, Turska (Carigrad), Bugarska (Sofija, Plovdiv), Rusija (Petrograd, Njižni Novgorod, Moskva, Kijev), Nemačka (Berlin, Drezden, Lajpcig), Sarajevo, Split, Cetinje, Trst, Rijeka, Zagreb.
Od 1887. do 1900. radio je kao nastavnik pevanja u Prvoj beogradskoj gimnaziji, a od 1901. i u Bogosloviji kao učitelj crkvenog pojanja. Osnivač je prvog gudačkog kvarteta u Srbiji - Srpskog gudačkog kvarteta u kojem je svirao drugu violinu, pored Ferdinanda Melhera (prva violina), Stevana Šrama (viola), i Josifa Svobode (violončelo), a koji je aktivno koncertirao od 1889 - 1893.
Godine 1899, Mokranjac je pod okriljem Beogradskog pevačkog društva, zajedno sa Cvetkom Manojlovićem i Stanislavom Biničkim, osnovao prvu stalnu muzičku školu u Beogradu - Srpsku muzičku školu (današnju muzičku školu „Mokranjac“) u kojoj je bio direktor i predavao skoro sve teorijske predmete do svoje smrti 1914. godine.
Mokranjac j e zapisivao i sakupljao srpske narodne melodije na prostoru Srbije, Makedonije (Stare Srbije) Kosova i Metohije, i ostavio za sobom oko 460 folklornih zapisa od kojih je sačuvana 381 pesma. Posebno mesto u toj delatnosti pripada zbirci Narodne pesme i igre sa melodijama iz Levča, objavljenoj 1902. godine koja zahvaljujući predgovoru postaje prva značajnija naučna studija o našem folkloru.
Godine 1906. izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije, a 1911. za dopisnog člana Francuske akademije umetnosti. Bio je prvi predsednik Udruženja srbskih muzičara osnovanog 1907. godine. Iscrpljen radom i mnogobrojnim dužnostima umro je 29.9.1914. u Skoplju gde se povlačio sa srbskim narodom na početku Prvog svetskog rata.
Stvaralaštvo Stevana Mokranjca zasnovano je isključivo na horskoj (a capella) muzici svetovnog i duhovnog sadržaja, sa malobrojnim instrumentalnim delima (Pet fuga za gudače, scenska muzika za Ivkovu slavu) i nekoliko solo-pesama za glas i klavir (balade Lem edim, Tri junaka, i Zimnji dani kao poslednje napisano delo).
Najznačajnije područje njegovog opusa predstavljaju Rukoveti, horske rapsodije sačinjene od niza narodnih pesama koje je Mokranjac umetnički obradio.
Rukovetima su po strukturi bliski Primorski napjevi sa pesmama iz Dalmacije koji mnogi smatraju njegovom šesnaestom rukoveti.
Od ostalih Mokranjčevih dela iz oblasti svetovne muzike najzanimljiviji je Kozar (1904, f-mol), horska minijatura, zapravo horski skerco koji obeležava najviši domet Mokranjčevog originalnog stvaralaštva u narodnom duhu.
Dela duhovne muzike pisana u pravoslavnoj tradiciji imaju podjednak značaj u Mokranjčevom svaralaštvu i predstavljaju vrhunska ostvarenja u ovoj oblasti: Opelo fis-mol, Liturgija sv. Jovana Zlatoustog, Dve pesme na Veliki petak, Akatist, Tebe Boga hvalim, Tri statije na Veliku subotu i dr.
Njegove kompozicije utkane su u kulturno i muzičko nasleđe naše zemlje i istovremeno, nezaobilazan su deo svakodnevne izvođačke prakse i inspiracija za mlađe stvaraoce.
Grad Negotin mu je sačinio legat "MOKRANjČEVI DANI" MUZIČKI FESTIVAL na kojem se svake godine, počev od 1966., okupljaju najbolji horovi, izvođači i kompozitori,sve što odslikava muzičku scenu Srbije i sveta.
