Osim brojnih priča i predanja ,na postoji izvor, koji bi sa sigurnošću mogao da nam kaže nešto više o nastanku lepeze, tog simpatičnog predmeta koji je već čitav niz vekova pratilac brojnim civilizacijama.

Očigledno da je oduvek postojala potreba za predmetom koji jednako dobro pruža senku kao što i laganim pokretom ruke stvara lagani povetarac. Pretpostavlja se da su prve lepeze nastale pre 3000 godina. Bile su jednostavne, izrađene od palmine grane, a da bi se na , gotovo bešuman način vremenom pretvorile u prava mala umetnička dela.

Zanimljiva je veza između lepeza i ptica prisutna u brojnim kulturama. Svakako da je upravo ptičje krilo bilo inspiracija za nastanak lepeze. Tako je u Indiji naziv za lepezu panka, što dolazi od reči pankh u značenju pero ili ptičje krilo. Isto značenje ima i shan, kineski naziv za lepezu.

EGIPAT

Na brojnim crtežima u egipatskim hramovima nalaze se likovi koji drže lepeze: od jednostavnih palminih grana do velikih i veličanstvenih lepeza koje su se koristile za osveženje u uslovima vruće i suve klime, a i u ceremonijalne svrhe kada su u kraljevskoj povorci nošene kao amblem kraljevskog dostojanstva. Zato je vrlo zanimljiv pronalazak Huarta Kartera koji je u Tutankhamonovoj grobnici pronašao 8 manjih i 7 velikih lepeza. Sve pronađene lepeze polukružnog su oblika, a posebno se ističe mala, ručna lepeza dužine 18 cm, koja je bila ostavljena u beloj drvenoj kutiji i za koju se pretpostavlja da je pripadala Tutankhamonu.

H. Karter je zapisao: Ovaj divan ostatak deluje kao da je izmakao vremenu, brojne civilizacije uzdizale su se i propadale od kada je ta lepeza ostavljena. Pa tako taj vredan i redak ,a opet poznat predmet stvara vezu između nas i veličanstvene prošlosti i pomaže nam da shvatimo da je mladi kralj bio vrlo sličan nama.
Prva od velikih lepeza na dugačkoj dršci je tzv. zlatna lepeza. Dužina drške iznosi 1,015 m, a držala se s dve ruke. Površina lepeze presvučena je zlatom. Na prednjoj strani lepeze prikazan je vrlo finom gravurom faraon u lovu na nojeve, a na zadnjoj veličanstven povratak faraona iz lova, kako pod rukom nosi cenjeno nojevo perje. Ova lepeza bila je urešena s 42 nojeva pera koja nisu ostala sačuvana. Slične lepeze izrađivale su se i od papirusa, lotosovog cveta i palme.

KINA

Kinezi najvjerojatnije imaju najstarije istorijske zapise o kontinuiranoj izradi lepeza. Za svaku od brojnih vrsta imaju i poseban naziv dok je pojam shan zajednički za sve tipove. Tako je u počecima izrade bila popularna yushan,lepeza izrađena od ptičjeg perja, najčešće guske, fazana, pauna, ždrala, petla ili sokola. Velike lepeze na dugačkim štapovima koristile su se u carskim procesijama i to po dve jednake u paru, a izrađivale su se od perja i luksuznih materijala.

Majstori izrade lepeza vrlo su brzo zauzeli važno mesto u kineskoj umetnosti jer upravo prefinjenim linijama, jednostavnošću tema i lepom kompozicijom lepeze postaju predmeti koji u sebi spajaju umetnost i praktičnu primenu. Sam oblik se menjao kroz vekove od okruglog i ovalnog do kvadratnog i cvetnog oblika. Površina se izrađivala od brokata, svile, izvezenih tkanina, a drška je najčešće bila od bele kosti, zlata, srebra i cenjenih vrsta drveta. Oslikane lepeze izrađivale su se od bele svile ili kvalitetnog ukrasnog papira i, iako mala, takva površina služila je kao slikarsko platno.
Običaj oslikavanja i ispisivanja lepeza zabeležen je vrlo rano. Još 33. g. pr.n.e. Čeng, car dinastije Han, na lepezama je ispisivao svoje stihove. Za vreme dinastije Song (960. – 1279. g.) u carskoj su palate bile izuzetno popularne ovalne oslikane lepeze i često su se, tek izrađene, vadile iz okvira i stavljale u posebne albume, zbog čega su ostale i do danas sačuvane.
Majstori u izradi lepeza počeli su svoje radove da potpisuju tek u XVI. st. Kada bi se lepeza istrošila, menjao se samo papir ili tkanina: konstrukcija, ako je bila neoštećena, je ostajala ista, jer su lepeze s patinom od korištćenja bile vrlo cenjene. Papir se posebno pripremao na način da se presvlačio zlatnim listićima kako bi bio otporan na vodu. Samom odabiru materijala, detalja i motiva majstor je pristupao vrlo ozbiljno i njegov lični izbor se poštovao.
Tokom duge kineske istorije lepeza je sa svojom nevelikom površinom bila mesto na kojem su se susretale tri vrhunske kineske umjetnosti – slikarstvo, kaligrafija i poezija – stvarajući tako jedinstvena umetnička dela.

JAPAN

U VI veku , lepeze stižu do Japana gde nastaje prva sklopiva lepeza ili hiogi, koja je u sledećim vekovima ostala i najpopularniji oblik lepeze. Razlikovala su se tri osnovna tipa sklopive lepeze: lepeza urešena perjem, klasična sklopiva lepeza (uchiwa ili ogi) presvučena tkaninom, i tzv. hokkan lepeza (u Evropi poznata kao brise), izrađena od čvrstih delova (rebara, letvica) međusobno spojenih trakom ili snopom niti. Priča govori da je takva lepeza nastala kada je jedan dvoranin spojio tanke drvene pločice koje su službenici dvora koristili za zapisivanje.

 Nastanak klasične sklopive lepeza navodno je inspiriran krilom šišmiša. Od X. veka poklanjala se kao izraz poštovanja japanskog dvora kineskom i tako se u ponešto promenjenom obliku vratila u svoju pradomovinu.

Higoi je naziv za lepezu koja se koristila na dvoru isključivo u ceremonijalne svrhe, a nikada za hlađenje. Ona je obavezni deo ceremonijalne opreme koju i danas koriste šintoistički sveštenici kao i carski dvor prilikom krunisanja i venčanja. Izrađivala se od 34 ili 38 drvenih letvica međusobno spojenih metalnom zakovicom u obliku leptira s prednje i ptice sa zadnje strane lepeze. Lepeza carice je umesto zakovica imala spoj od papirnate trake, a na oba tipa carskih lepeza letvice su na donjem kraju bile spojene svilenom uzicom. Lice lepeze oslikavalo se jakim bojama i iscrtavalo motivima borova, hrizanteme, cvetom šljive ili trešnje , ponekad pticama na beloj podlozi okruženim zlatnim i srebrnim oblacima koji su se najčešće još obrubljivali crvenom, plavom, zelenom ili lila bojom.
Oko 1550. godine slavni majstor čajne ceremonije Sen no Rikyu uvodi u ceremoniju rikiu-ogi, lepezu koja se koristi isključivo za dodavanje kolačića prilikom čajne ceremonije.
U japanskoj drami važnu ulogu ima chukei lepeza, izrađena od jednostavnih bambusovih štapića i papirnatog lista. Njen se izgled menjao kroz vekove, a postojala je i razlika između lepeze koju su koristili glumci iz hora i lepeze solista, koja je bila veća i obojana u crveno. Bila je sastavni deo nastupa i u toj cenjenoj kombinaciji plesa, pokreta, glume i pesme, glumac bi je koristio kako bi naglašenim pokretima oblikovao gestove i osećaje prema publici.

Zanimljivo je da je u Japanu lepeza bila obavezan novogodišnji poklon kao i poklon dečacima kada su punili 16 godina.

Otvaranjem Japana prema svetu u XIX veku  otvaraju se brojne manufakture za proizvodnju lepeza koje su u svom izvornom obliku postale omiljene na Zapadu i jedan od glavnih sinonima za egzotični Japan. Postaju kićenije, koriste se brojni rezbareni elementi, a izrazito popularne postaju nesklopive lepeze na kojima se motivi nisu iscrtavali već otiskivali. Kyoto je do danas ostao glavni grad u proizvodnji tradicionalnih japanskih lepeza, a dašak te prošlosti još se može osetiti u starom gradskom jezgru.